آن قصیده این گونه ‌است :

بوی جوی مولیان آید همی              یاد یار مهربان آید همی

ریگ آموی و درُشتی‌های او            زیرپایم پرنیان آید همی

آب جیحون از نشاط روی دوست     خنگ ما را تا میان آید همی

ای بخارا، شاد باش و دیر زی          میر زی تو شادمان آید همی

میر سرو است و بخارا بوستان        سرو سوی بوستان آید همی

میر ماه ست و بخارا آسمان            ماه سوی آسمان آید همی

«رودکی» برای سروده‌ های آهنگین خود، یک راوی داشته که نامش احتمالاً «مج» یا «ماج» که اشعار «رودکی» را با صدای خوش می‌ خوانده ‌است . خود «رودکی» در شعر خود از او به نام «مج» یاد می ‌کند، امّا «فرهنگ انجمن آرای ناصری»، نام او را «ماج» ثبت کرده‌ است .

آثار

«رودکی» با وجود تقدّم نسبت به شاعران بزرگ ایران زمین، از پُرکارترین ‌ها نیز به شمار می ‌رود . ابیات او در گزارش‌ های «رشیدی سمرقندی»، «جامی» در «بهارستان»، «نجاتی» و «شیخ منینی» و مؤلفان «حبیب السیر» و «زینت المجالس» و «مفتاح التواریخ»، در همه و همه تعداد ابیات «رودکی» بیش از یک میلیون محاسبه کرده‌اند که آمار ارائه شده، اندکی در شمار با هم متفاوت است .

کلیله و دمنه

مهم‌ترین اثر «رودکی»، «کلیله و دمنه» منظوم است . جزء آن سه مثنوی از او به ما رسیده و از بقیه اشعارش جز اندکی نمانده ‌است . «کلیله و دمنه» در اصل کتابی ست هندی که در دوره? ساسانیان به دستور «بزرگمهر» و به وسیله «برزویه طبیب» به پارسی میانه ترجمه شد، و داستانیست رمز آمیز از زبان حیوانات .

«روزبه دادویه» مشهور به «ابن مقفع» پس از اسلام آن را به عربی برگرداند و همان اثر «ابن مقفع» یا متن پهلوی، به توسط «رودکی» به شعر فارسی درآمد . «نصرالله منشی» از معاصران «بهرامشاه غزنوی»، نیز در سده ی ششم ترجمه ی «ابن مقفع» را به نثر پارسی کشید .

داستان منظوم شدن «کلیله و دمنه» به توسط «رودکی»، در «شاهنامه» نیز منقول است . «شیخ بهایی» در کتاب «کشکول» خود آورده ‌است که منظومه ی «کلیله و دمنه» رودکی، مشتمل بر دوازده هزار بیت بوده ‌است . اینک نمونه ‌ای از ابیات باقیمانده از منظومه ی «کلیله و دمنه» رودکی :

دمنه را گفتا که تا این بانگ چیست

                   با نهیب و سهم این آوای کیست ؟

دمنه گفت او را : جزء این آوا دگر

کار تو نه هست و سهمی بیشتر

آب هرچه بیشتر نیرو کند

بند و رغ سُست بوده بفگند

دل گسسته داری از بانگ بلند

رنجکی باشدت و آواز بلند

سند بادنامه

از دیگر آثار «رودکی» می ‌توان به «سند باد نامه» اشاره نمود . اثر «سند باد نامه» هم از اصلی هندی بوده که از عصر ساسانیان به ایران شده و از ایران به ادبیات عرب و اروپا راه یافته ‌است . «سند باد نامه» در دوره سامانیان به فرمان «نوح بن نصر سامانی» به فارسی ترجمه گشت . هم اکنون تنها یک «سند باد نامه» در دست داریم که «تهذیب کاتب سمرقندی» می ‌باشد و اصل آن نوشته ی «ابوالفوارس قنازری» است . مطابق پژوهش ‌های «پاول هرن»، شرق شناس مشهور آلمانی مربوط به «سند باد نامه» رودکی است :

آن گرنج و آن شکر برداشت پاک

وندر آن دستار آن زن بست خاک

آن زن از دکان فرود آمد چو باد

پس فلرزنگش بدست اندر نهاد

یا این بیت :

تا به خانه برد زن را با دلام

شادمانه زن نشست و شادکام

 ادامه دارد ... منیژه شهرابی