نقل کرده اند که در زمان سَلَف نزد بعضی از پادشاهان صفویه، ایلچی (1) از جانب پادشاه فرنگ آمده بود، درخصوص دلیل نبوت پیغمبر ما (ص) دلیل غیر از تواتر باشد و آن ایلچی در علم حساب و هیئات و نجوم بسیار صاحب تسلط بود، حتی خبر می داد به اهل مجلس آنچه به آنها رو داده بود از بلا و حوادث . روزی پادشاه امر به احضار علماء اصفهان نموده که با ایلچی مباحثه نمایند از جملهْ آنها ملا محسن (2) بود .

ملامحسن خطاب به ایلچی نموده که : پادشاه شما چقدر بی ادارک بوده که از برای چنین امر معظمی مثل ترا فرستاده .

آن سفیر همین که این را شنیده، مضطرب شده و بر او غیظ غلبه نمود . گفت : ای عالم مسلمانان جای خود را بشناس از قدر و اندازهْ خویش تجاوز مکن، به عیسی و مادرش قسم هر گاه تو می دانستی آن چه را که من احاطه دارم از علوم و کمالات، می دانستی که زن ها مثل من فرزند نزائیده اند، در مقام امتحان معلوم می شود قدر و کمال مرد .

پس فاضل کاشانی دست به جیب برده، چیزی بیرون آورده، گفت : چیست اینکه در دست منست ؟ ایلچی به قدر نیم ساعت در فکر فرو رفت، پس از آن رنگش متغیر و زرد شد .

فاضل فرمود : چه زود ظاهر شد جهل تو و باطل شد ادعای تو .

ایلچی گفت : به حق مسیح و مادرش می دانم آنچه در دست تست، ولکن فکر و سکوت من از جهت دیگر است .

فاضل گفت : چگونه است این ؟

ایلچی گفت : آن چیزی که در دست تست، خاکی است از خاک بهشت، ولکن فکر من اینست که از کجا به تو رسیده است ؟

فاضل گفت : شاید در حساب اشتباه کردی یا اینکه قاعده ات تمام نیست ؟

ایلچی گفت : نه به حق عیسی و اُمه .

فاضل گفت : چگونه تصور می شود این ؟ ؛ پس فرمود : ای سفیر آنچه در دست منست، خاک کربلاست و پیغمبر ما فرمود کربلا قطعه من الجنه، آیا می توانی ایمان نیاوری با اینکه قطع داری به قاعده و حساب خود که تخلف از واقع نمی کند ؟

ایلچی گفت : راست گفتی ای عالم اهل اسلام .

پس اختیار اسلام نموده از برکت تربت حضرت امام حسین (ع) .

پاورقی

1- منظور از ایلچی، عالِم مسیحی که به دربار پادشاهان صفوی آمده بود .

2- احتمال زیاد، این شخص «ملامحسن فیض کاشانی»، عالِم دوره صفوی و شاگرد ملاصدرا بود .

به نقل از کتاب مفتاح الجنه ... منیژه شهرابی