«تفسیر سورآبادی»، تفسیری است کُهن از قرآن کریم به فارسی، نوشت? «ابوبکر عتیق بن محمّد هروی نیشابوری»، معروف به «سورآبادی»، یا «سُریانی»، مُفسر قرآن پنجم .

از تاریخ تولد «سورآبادی» و جزئیات زندگی او، اطلاعی در دسترس نیست . مشخص نیست که اصل او از کجاست ؟ در منابع، نام روستا یا محلّی به نام «سورآباد» نیامده، امّا «سوریان» از روستاهای «نیشابور» در منابع دیده شده و احتمالاً تداول ختم اسامی شهرها و روستاها به کلم? «آباد»، باعث تبدیل «سوریان» به «سورآباد» شده است (1)

در نسخ? «قونیه» از تفسیر «سورآبادی، ذیل آیه اول از سوره انبیاء، آمده که «از زمان وحی تاکنون، چهارصد و هفتاد و اندی سال گذشته و هنوز قیامت نشده است (2) .

با توجه به این سخن، می توان گفت? «حمدالله مستوفی» که معتقد بود «سورآبادی، معاصر «الب ارسلان سلجوقی» بود را پذیرفت .

نام تفسیر «سورآبادی» در برخی نسخه های خطّی موجود «تفسیر التفاسیر» آمده است . این اثر بر مبنای نُسَخ خطّی موجود، تفسیری بزرگ است که ظاهراً به «هفت سبع» تقسیم شده است .

تفسیر با حمد خدا و نعت رسول الله (ص) آغاز می شود، سپس مقدمه ای دربار? تفسیر می آید و سبب فارسی بودن آن و اینکه مفسر به روایت کدامیک از راویان اعتماد کرده است، شرح داده می شود و سپس از سور? «حمد» تا انتهای سوره «ناس»، ترجمه و تفسیر می شود .

«سورآبادی»، در ابتدای هر سوره، عنوان و تعداد آیات و کلمات و حروف و محل نزول و فضیلت آن را آورده ... و به مناسبت های مختلف، به اخبار و روایات و اقوال مفسران و راویان اشعار عربی استناد نموده است ... (3)

نثر فارسی تفسیر «سورآبادی و ترجم? او از قرآن کریم، از نمونه های فصیح و عالی نثر فارسی است . «شیخ احمد جام نامقی»، مشهور به «ژنده پیل»در «مفتاح النجات» از «تفسیر سورآبادی» نام برده است (4) .

«صریفینی»، «سورآبادی» را عابد و مجتهد و فاضل خوانده و وفات او را در ماه صفر سال 494 ه. ق. ذکر کرده است (5) .

پی نوشت

1- یاقوت حموی، ذیل سوریان / سورآبادی، چاپ 1365، مقدمه، ص 14 و 15

2- سورآبادی، چاپ 1365، مقدمه، ص 17

3- صفا، ج 2، ص 902 / صباغیان، ص 11 الی 14

4- شیخ احمد جام، مفتاح النجات، ص 103

5- سورآبادی، چاپ 1365، مقدمه، ص 14 و 15

مقاله از : محسن معینی ... با دخل و تصرّف و ویرایش ... منیژه شهرابی