شیخ ابوجعفر محمّد بن یعقوب بن اسحاق رازی معروف به کُلِـینی، شیخ کلینی، ثقه‌الاسلام کلینی (ولادت در سال 258 هجری قمری / 249 شمسی ) صاحب کتاب الکافی -یکی از کتب اربعه- و مشهورترین دانشمند و فقیه و محدث شیعه در نیمه اول قرن 4 (قمری) است .

زندگی

کلینی، در روستای کلین از روستاهای قدیمی پیرامون تهران در 38 کیلومتری شهر ری و نزدیک حسن آباد قم، و در زمان حضرت امام حسن عسکری (ع) به دنیا آمد . به همین جهت، او را به لقب رازی، منسوب به ری هم می‌‏خوانند . در ابتدا علوم اسلامی را نزد پدر و دایی خود، گذراند . بعد از مدت کوتاهی که با منابع رجالی و حدیثی آشنا شد، برای ادامه تحصیل خود به شهر ری رفت .

در آن دوران بیشتر مردمان شهر ری، شافعی و حنفی مذهب بودند، ولی روستاهای آن، شیعه نشین بودند و اکثر اهل تسنن آن شهر، همواره تحت تأثیر آنان بودند، از این رو «ری» به شهر شیعه نشین معروف بود . در آن دوران شهر ری، مرکز برخورد آراء و اندیشه‌ های اسماعیلیه، حنفی، شافعی و شیعه شده بود .

درگذشت

کلینی در سال 328/319 خورشیدی که مصادف با مبدأ غیبت کبری حضرت صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است، در سن 70 سالگی در بغداد، درگذشت . ابو قیراط محمد بن جعفر حسنی، یکی از بزرگان بغداد بر پیکرش نماز خواند . آرامگاه او در«باب الکوفه» در بغداد، امروز در ناحیه شرقی رود دجله کنار پل قدیم بغداد و زیارتگاه مسلمانان است .

استادان

ثقة‏الاسلام کلینی در ری، قم، بغداد، کوفه و دیگر نقاط ممالک اسلامی در نیمه دوم سده سوم هجری، دانشمندان بزرگ، فقها و محدثان بسیاری را ملاقات کرده و از آنان به اجازاتی دریافت کرده‌است . در کتب رجال و تراجم، بالغ بر 40نفر از فقها و محدثان را نام می‌‏برند که از استادان و مشایخ اجازه وی به شمار رفته‌اند و کلینی در نزد آنها شرایط شاگردی به جای آورده‌است .

برخی از اساتید شیخ کلینی عبارتند از:

1. احمد بن محمد بن عاصم کوفی

2. حسن بن فضل بن زید یمانی

3. محمد بن حسن صفار

4. سهل بن زیاد آدمی رازی

5. محمد بن حسن طایی

6. محمد بن اسماعیل نیشابوری

7. احمد بن مهران

8. احمد بن ادریس قمی

9. عبدالله بن جعفر حمیری

شاگردان

بسیاری از فقها و محدثین بنام شیعه که از مشاهیر بودند از جمله شاگردان کلینی به شمار می‌روند :

1. ابن ابی رافع صمیری

2. احمد بن احمد کاتب کوفی

3. احمد بن علی بن سعید کوفی

4. ابو غالب احمد بن زراری

5. جعفر بن محمد بن قولویه قمی

6. علی بن محمد بن موسی دقاق

7. محمد بن ابراهیم نعمانی معروف به ابن ابی زینب

8. محمد بن احمد صفوانی

9. محمد بن احمد سنانی زاهری مقیم ری

10. محمد بن علی ما جیلویه

11. محمد بن محمد بن عصام کلینی

12. هارون ابن موسی

آثار

شیخ طوسی، و نجاشی دانشمند رجالی، کتب زیر را از تألیفات کلینی دانسته‌اند .

1. کتاب الرجال

2.کتاب الردّ علی القرامطة

3. کتاب رسائل الائمّة علیهم‌السلام

4. کتاب تعبیر الرؤیاء

5. مجموعه شعر (مشتمل بر قصایدی که شعرا در مناقب و فضایل اهل‌بیت گفته ‏اند)

6. کتاب الکافی

تهیه و تنظیم ... منیژه شهرابی