بسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

1- قرآن کریم / سوره نور / آیه 31

«وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَتِ یَغْضضنَ مِنْ أَبْصرِهِنَّ وَ یحْفَظنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لایُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلا مَا ظهَرَ مِنْهَا وَ لْیَضرِبْنَ بخُمُرِهِنَّ عَلى جُیُوبهِنَّ وَ لایُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ ءَابَائهِنَّ أَوْ ءَابَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَنِهِنَّ أَوْ بَنى إِخْوَنِهِنَّ أَوْ بَنى أَخَوَتِهِنَّ أَوْ نِسائهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَت أَیْمَنُهُنَّ أَوِ التَّبِعِینَ غَیرِ أُولى الارْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظهَرُوا عَلى عَوْرَتِ النِّساءِ وَ لایَضرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یخْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلى اللَّهِ جَمِیعاً أَیُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکمْ تُفْلِحُونَ»

«و به زنان با ایمان بگو چشم از نگاه به مردان اجنبى فرو بندند و فرجهاى خویش را حفظ کنند و زینت خویش را جز آنچه آشکار است آشکار نسازند و باید که روپوش‏هایشان را به گریبان ‏ها کنند و زینت خویش را نمایان نکنند مگر براى شوهرانشان ، یا پدران و یا پدر شوهران یا پسران و یا پسر شوهران و یا برادران و یا خواهرزادگان و یا برادرزادگان و یا زنان و یا آنچه مالک آن شده‏اند یا افراد سفیه که تمایلى به زن ندارند و یا کودکانى که از اسرار زنان خبر ندارند ، و مبادا پاى خویش را به زمین بکوبند تا آنچه از زینتشان که پنهان است ظاهر شود اى گروه مؤمنان همگى به سوى خدا توبه برید شاید رستگار شوید .»

در تفسیر این آیه، علامه طباطبایی آورده است :

«قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ذلک ازکى لهم ان الله خبیر بما یصنعون»، کلمه «غض» به معناى «روى هم نهادن پلک‏ هاى چشم» است، و کلمه «ابصار» جمع «بصر» است که همان عضو بیننده باشد و از اینجا معلوم مى ‏شود که کلمه «من» در جمله «من ابصارهم» براى ابتداى غایت است، و یا براى بیان جنس، و یا تبعیض باشد که هر یک را مفسرى گفته، و معنایش این است که مؤمنین چشم‏ پوشى را از خودِ چشم شروع کنند .

پس در جمله «قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم»، از آنجایى که کلمه «یغضوا» مترتب بر «قل» (بگو) مى‏ باشد، نظیر ترتبى که جواب شرط بر شرط دارد، قهراً دلالت مى‏ کند بر اینکه قول در اینجا به معناى اَمر است، و معناى جمله این است که : «به مؤمنین اَمر کُن که چشم خود را بپوشند»، و تفسیر آن این است که : ایشان را اَمر به غض و چشم‏ پوشى کُن که اگر اَمر بکنى چشم خود را مى ‏پوشند»، و این آیه به جاى اینکه «نَهى از چشم‏ چرانى کند، امر به پوشیدن چشم کرده» و فرقى ندارد، آن اَمر این نهى را هم اِفاده مى ‏کند و چون مطلق است نگاه به زن اَجنبى را بَر مَردان، و نگاه به مرد اَجنبى را بر زنان تحریم فرموده .

و جمله «و یحفظوا فروجهم»، نیز به معناى این است که : «به ایشان اَمر کُن تا فرج خود را حفظ کنند» و کلمه «فرجه» و «فرج» به معناى «شکاف در میان دو چیز» است که با آن از «عورت» کنایه آورده‏اند، و در قرآن کریم هم که سرشار از اخلاق و ادب است، همیشه این کنایه را استعمال کرده، به طورى که راغب گفته در عُرف هم به خاطر کثرت استعمال مانند «نص»، اسم صریح براى «عورت» شده است .

و مقابله‏اى که میان جمله «یغضوا من ابصارهم با جمله یحفظوا فروجهم» افتاده، این معنا را مى ‏رساند که مُراد از «حفظ فروج»، «پوشاندن آن از نظر نامحرمان است»، نَه حفظ آن از «زنا» و «لواط» که بعضى پنداشته‏اند، در روایت هم از حضرت امام جعفر صادق (ع) رسیده که فرمود : تمامى آیاتى که در قرآن کریم درباره «حفظ فروج» هست به معناى «حفظ از زنا» است، به غیر این آیه که منظور در آن حفظ از نظر ظاهری و پوشش است .

و بنابر این ممکن است جمله اولى از این دو جمله را با جمله دومى تقیید کرده، و گفت مدلول آیه تنها نهى از نظر کردن به عورت، و اَمر به پوشاندن آن است .

آنگاه به مصلحت این حُکم اشاره نموده، و با بیان آن مردم را تحریک مى‏کند که مراقب این حُکم باشند و آن اشاره این است که مى ‏فرماید : این بهتر شما را پاک مى ‏کند، علاوه بر این خدا به آنچه مى‏کنید با خبر است .

«وقل للمؤمنات یغضضن ...» کلام در جمله و قل للمؤمنات ... همان است که در جمله قل للمؤمنین ... گذشت .

پس براى زنان هم جایز نیست نظر کردن به چیزى که براى مردان جایز نیست، و بر ایشان هم واجب است که عورت خود را از اجنبى - چه مرد و چه زن - بپوشانند .

و امّا اینکه فرمود : «و لایبدین زینتهن الا ما ظهر منها» کلمه ابداء به معناى اظهار است و مراد از زینت زنان، مواضع زینت است، زیرا اظهار خود زینت از قبیل گوشواره و دست بند حرام نیست، پس مراد از اظهار زینت، اظهار محل آنها است .

خداى تعالى از این حکم آنچه را که ظاهر است، استثناء کرده .

و در روایت آمده که مقصود از آنچه ظاهر است صورت و دو کف دست و قدم ها مى ‏باشد ...

«ولیضربن بخمرهن على جیوبهن» - کلمه «خمر» به دو ضمه - جمع «خمار» است، و «خمار» آن جامه‏اى است که زن سر خود را با آن مى‏ پیچد، و زاید آن را به بَر و سینه‏ اش آویزان مى ‏کند .

و کلمه «جیوب» جمع «جیب» - به فتح جیم و سکون یاء است که معنایش معروف است، و مراد از جیوب، بَر و سینه ‏ها است، و معنایش این است که به زنان دستور بده تا اطراف مقنعه ‏ها را به بَر و سینه‏ هاى خود انداخته، آن را بپوشانند .

«ولایبدین زینتهن الا لبعولتهن ... او بنى اخواتهن» - کلمه «بعولة» به معناى «شوهران» است .

و طوایف هفتگانه‏اى که قرآن از آنها نام بُرده، مَحرَم ‏هاى نسبى و سببى هستند .

و اجداد شوهران، حُکمشان، حُکم پدران ایشان، و نوه‏ هاى شوهران، حُکمشان، حُکم فرزندان ایشان است .

و اینکه فرمود : «نسائهن» و زنان را اضافه کرد به «ضمیر زنان»، براى اشاره به این معنا بوده که مُراد از «نساء»، زنان مؤمنین است که جایز نیست خود را در برابر «زنان غیرمؤمنه» برهنه کنند، از روایات وارده از ائمه اهل بیت (علیهم‏السلام) هم همین معنا استفاده مى ‏شود .

اطلاق جمله «او ما ملکت ایمانهن» هم شامل «غلامان» مى ‏شود و هم «کنیزان»، و از روایات نیز این اطلاق استفاده مى ‏شود ... 

«او التابعین غیر اولى الاربة من الرجال»، کلمه «اربه» به معناى «حاجت» است، و منظور از این «حاجت شهوانى» است که مردان را محتاج به ازدواج مى ‏کند، و کلمه «من الرجال» بیان تابعین است .

و مراد از این «رجال تابعین»، افراد سفیه و اَبلهى هستند که تحت قیمومت دیگران هستند و شهوت مردانگى ندارند .

«او الطفل الذین لم یظهروا على عورات النساء»، الف و لام در «الطفل» براى «استفراق» است و کلیت را          مى‏ رساند، یعنى جماعت اطفالى که بر عورت هاى زنان غلبه نیافته‏اند؛ یعنى آنچه از امور زنان که مردان از تصریح به آن شرم دارند، اطفال زشتى آن را درک نمى ‏کنند، و این به طورى که دیگران هم گفته‏اند کنایه از حدّ بلوغ است .

«ولایضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهن»، پاهاى خود را محکم به زمین نزنند تا صداى زیورآلاتشان از قبیل خلخال و گوشواره و دستبند به صدا در نیاید .

«و توبوا الى الله جمیعا ایها المؤمنون لعلکم تفلحون»، مراد از «توبه» به طورى که از سیاق آیه بر مى‏آید «بازگشت به سوى خداى تعالى است»، به امتثال اوامر او، و انتهاء از نواهیش و خلاصه پیروى از راه و صراطش .

ادامه دارد ... منیژه شهرابی