حضرت محمّد رسول الله (ص)، در دوران قبل از بعثت که مشرکین قریش، فشارهای زیادی به تازه مسلمانان و به خصوص به شخصِ حضرت محمّد رسول الله (ص) می آورند – این فشارها، گاه جسمی و آذار و اذیّت روحی و گاه فشارهای اقتصادی و در مضیقه قرار دادن نومسلمین است – و در شرایطی که سه سال قبل از هجرت به «یثرب»، مدینه النبی، یعنی سال «عام الحُزن» که همزمان با هم، دویار معنوی و تکیه گاه خسته دلیِ خودش را یعنی حضرت ابوطالب (ع) و حضرت خدیجه کبری (س) را از دست داده، فعالیّت های حضرت محمّد رسول الله (ص)، وارد مرحل? جدیدی می شود و آن ارتباط برقرار کردن به طور علنی و آشکار، با دیگر قبایل اطراف شهر مکّه است .

البته، بیشتر این فعالیّت ها در ایام ماه ذی الحجّه ، ایّامی که اغلب اعراب قبایل، برای اجرای سنّت و آیین ابراهیمی، به انجام مناسک حجّ که در آن روزگار، با اعمال جاهلیت کفر و شرک، آمیخته بود، به وقوع می پیوست .

اطلاع ضمنی قبایل «اوس و خزرج» از ظهور پیامبری از میان اعراب که در فصل بشارت های انجیل و تورات آمده و اکنون نیز (آن زمان) پیروان این دو کتاب آسمانی، در میان اعراب، گاه با جنگ و نزاع، و گاه مسالمت آمیز، می زیستند .

گاه گاهی در بین این دو قبیله «اوس» و «خزرج»، بر اثر نفاقی که یهودیان در میان آنان بپا می کردند، تا از آبِ گِل آلود نفاق و تفرقه، ماهی بگیرند، نزاع های خونین رُخ می داد که باعث تأسف نژاد انسانیّت می بود .

در اوّلین سال رحلت حضرت ابوطالب (ع) و حضرت خدیجه کبری (س) که در ماه رمضانِ سال دهم بعثت واقع شد، و مدّتی پس از سفرِ حضرت محمّد رسول الله (ص) به شهر طائف و برگشت حضرتش به شهر مکّه، گروهی از دو قبیله «اوس و خزرج» در ایّام حجّ به شهر مکّه آمدند و انجام مناسک حجّ، بهانه ای شد تا نشانه های «پیامبرِ آخرالزمان» را از نزدیک ببینند و در صورت صحّت، به ایشان ایمان بیاورند .

در جلسه ای پنهانی، حضرت محمّد رسول الله (ص)، دین اسلام را بر آن ها عرضه کرد و آیاتی از قرآن کریم که تا آن تاریخ نازل گشته بود، برای ایشان تلاوت نمود . آن ها، در همان جلسه اول به دین مبین اسلام گرایش پیدا کردند و مسلمان شدند و برای یاریِ دین اسلام و پیامبر خاتم حضرت محمّد رسول الله (ص) به شهر «یثرب» بازگشتند و به تبلیغ دین اسلام در میان قبایل خود پرداختند .

تبلیغاتِ پیگیرِ آنها، اثرات خوبی بر مردم گذاشت و در سال دوازدهم بعثت، گروهی از «یثربیان» (متشکل از 12 تن) که به دین اسلام گرویده بودند، بطور مخفیانه و دور از چشمِ ناپاک مشرکین قریش، به شهر مکّه آمدند و با حضرت محمّد رسول الله (ص)، ملاقات کردند و نخستین پیمان اسلامی را که به «پیمان عقبه اول» مشهور است، با حضرتش منعقد نمودند . معروفترینِ این 12 نفر، «اسعد بن زراه» و «عباده بن صامت» بودند .

پس از این رویداد بزرگ، دین اسلام در شهر «یثرب» رونق بیشتری یافت . شور و هیجانِ غریب در میان نومسلمانانِ «یثرب» به وجود آمده بود . آنها، چشم انتظار بودند که بار دیگر موسم «حجّ» فرا برسد تا به مکّه معظمه بیایند و با حضرت محمّد رسول الله (ص)، ملاقات بنمایند .

کاروانِ حجِّ «یثربیان»، که بیش از «پانصد نفر» بود، حرکت کرد . در میان کاروان، هفتاد و سه تن مسلمان، که دو نفر از آنها، زن بودند، وجود داشت و باقیِ آنها، بی طرف یا متمایل به دین اسلام بودند . این گروه با حضرت محمّد رسول الله (ص) در شهر مکّه معظمه ملاقات نمودند و برای انجام دادن مراسم بیعت، فرصت خواستند .

حضرت محمّد رسول الله (ص)، فرمودند : محلِ ملاقات، سرزمین «مِنی» است، هنگامی که در شب سیزدهم ذی الحجّه، مردم به خواب می روند در پایین «عقبه» .

بدین ترتیب، «پیمان عقبه دوم» میان حضرت محمّد رسول الله (ص) و «یثربیان» منعقد شد و به دنبالِ آن، دین اسلام، بطور رسمی در شهر «یثرب» مستقر شد و زمینه برای هجرات تاریخی حضرت محمّد رسول الله (ص) به همراه اصحابش فراهم شد و به میمنت ورود حضرتش، شهر «یثرب» به «مدینه النبی» مشهور گردید * .

* آنچه بیان شد، مختصری از پیمان عقبه اول و دوم بود، انشاء الله در فرصتی دیگر، بطور مفصّل به آن خواهم پرداخت . منیژه شهرابی