حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمود :

[اصحاب جمل] رعد و برق ها به راه انداختند، امّا کارشان به سُستی و شکست گرایید؛ ولی ما تا بر دشمن نتازیم، هیاهو را به راه نمی اندازیم؛ و تا باران نباریم، سیل جاری نمی کنیم .

آگاه باشید که «شیطان» حزبش را جمع کرده و [در جنگ جمل] افراد سواره و پیاده ی خود را حاضر آورده، و بی تردید من بصیرتم را با خود دارم، هرگز حقیقت را بر خود مُشتبه نساختم، و کَسی نیز آن را بَر من مُشتبه نکرد .

آگاه باشید که «شیطان» حزب خود را برانگیخته، و سپاهش را گِرد آورده، تا ستم به جای خود بازگردد، و باطل به محل خویش برود ... (1)

در روز دهم ماه جمادی الاولی سال 36 هجری، جنگ «جمل» به وقوع پیوست (2) . در این روز شهر «بصره» فتح شد و نزول «نصر» از طرف خداوند کریم بر حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) واقع شد (3) .

ابتدای این واقعه از آنجا شروع شد که بعد از بیعت مردم با حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)، «طلحه» و «زبیر»، به بهانه ی «حجّ عمره» از «مدینه النّبی (ص)» خارج شدند و به «عایشه بنت ابی ابکر» پیوستند .

«عبدالله بن عامر» که قبلاً عامل «عثمان» در «بصره» بود و از طرف حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) عزل شده بود، به «مکّه» آمد و شتری را به نام «عسگر» که دویست دینار خریده بود، برای «عایشه بنت ابی بکر» آورد و همگی به طرف «بصره» حرکت کردند تا به این شهر رسیدند .

پس از ورود به خانه ی «عثمان بن حنیف»، عامل حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) ریختند و او را اسیر کردند و بسیار کتک زدند .

حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) برای مقابله با آنان به طرف «بصره» حرکت فرمود . در این جنگ، حضرت امام حسن مجتبی (علیه السلام)، حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام)، و همچنین «محمّد بن حنفیه»، «عبدالله بن جعفر بن ابی طالب»، فرزندان عقیل بن ابی طالب، و عدّه ای از جوانان بنی هاشم همراه با عمّار یاسر، ابوایوّب انصاری، و عدّه ای از مهاجر و انصار بودند .

80 نفر از اصحاب بدر، 250 نفر از کَسانی که با حضرت محمّد رسول الله (صلی الله علیه و آله) در «بیعت شجره» شرکت کرده بودند و 1500 نفر از سایرِ اصحاب حضرت محمّد رسول الله (صلی الله علیه و آله) شرکت کردند (4) .

ابتدا «مسلم مشاجعی» را همراه با قرآن کریم فرستادند که «بصریان» را به حُکم قرآن کریم بخواند، ولی آنان «مسلم مشاجعی» را هدف تیر ساخته و شهید کردند . بعد از موعظه های «عمّار یاسر» و فرمایشات حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در دهم جمادی الاولی، جنگی را که «عایشه بنت ابی بکر» شروع کرده بود، ادامه دادند و حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) در مقام مقابله با آنان برآمدند . در این جنگ از لشگر حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) که بیست هزار مرد جنگی بودند، پنج هزار نفر شهید شدند (5)

آخرالامر که پیروزی نصیب لشگر حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) شد، حضرت کنارِ هودج «عایشه بنت ابی بکر» آمدند و فرمودند : «ای حمیرا ! پیامبر تو را اَمر کرده بود که به جنگ من بیرون آیی ؟ آیا تو را اَمر نفرمود که در خانه خود بنشینی و بیرون نیایی ؟ بخدا سوگند، انصاف ندادند آنان که زن های خود را پُشت پَرده پنهان داشتند، و تو را بیرون آوردند .»

«محمد بن ابی بکر»، خواهرش (عایشه) را از هودج بیرون کشید . حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) دستور داد او را به خانه ی «صفیه بنت حارث بن ابی طلحه» ببرند و بعد او را به «مکّه» و سپس بعد از «مکّه» به «مدینه النّبی (ص)» فرستاد .

در این جنگ «زید بن صوحان» که از بزرگان لشگر و شیعیان حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) بود، به شهادت رسید و آن حضرت بالای سرش آمده، فرمودند : «ای زید ! خدا رحمتت کند که تعلقات دنیویِ تو اندک بود، و امدادِ تو در دین بسیار بود .»

منابع

1- نهج البلاغه، ترجمه علی شیروانی، مؤسسه انتشارات دارالعلم، چاپ چهارم، 1384، ص 54 و 65

2- تتمه المنتهی، ص 17 الی 22 / فیض العلام، ص 239

3- مسارالشیعه، ص 31 / بحارالانوار، ج 97، ص 384 / مصباح کفعمی، ج 2، ص 597 / العدد القویه، ص 53 / مصباح المهتجد، ص 733

4- بحار الانوار، ج 32، ص 183

5- بحارالانوار، ج 32، ص 174، 196، 211 / منتخب التواریخ، ص 159 الی 161

تهیه و تنظیم ... منیژه شهرابی