بسمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

آیات سجده دار

تعریف لغوی

واژه ی «عَزیمت» در مقابل کلمه ی «رُخصَت»، به معنای : «چیزی است که انجام دادن آن لازم باشد .»

«غَزائم السُّجُود»، عبارت است از : سوره هایی که در آن آیات «سجده» موجود است و بر قرائت کننده و شنونده ی آن آیات، لازم است که برای خداوند عزّ و جلّ، «سجده» نموده و به تسبیح و حمد پروردگار بپردازند و این در مورد «سجده ی واجب» است و حتماً باید انجام بپذیرد .

در مقابل آن، سجده ی دیگری است که بر قرائت کننده و شنونده ی آن آیات، سجده کردن لازم و حتمی نیست، بلکه انجام آن، «مستحب» است .

بطورکلی، در 14 سوره از قرآن کریم، 15 آیه وجود دارد که به آنها، «آیات سجده دار» می گویند، که از این 15 آیه، 4 آیه، «سجده ی واجب» دارند که هنگام خواندن یا شنیدن این آیات، باید «سجده» کرد و در 11 مورد دیگر، سجده ی آنها «مستحب» است، که به آن «سجده ی مَندوُبَه» نیز می گویند (2) .

«سجده»، در لغت به معنای : «نهایت تذلّل و خوار شدن و فروتنی و افتادگی در برابر خداوند عزّ و جلّ می باشد (3) .

در اصطلاح فقهی، «گذاشتن پیشانی بر زمین را سجده می گویند (4) .»

حضرت محمّد مصطفی رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند : «بنده به چیزی با فضیلت تر از سجده ی پنهانی، به خداوند نزدیک نشده است»، و همچنین فرموده اند : «در سجده بسیار دعا کنید (5) .»

ارکان و مواضع سجده

در هنگام ذکر «سجده»، باید هفت موضع از بدن انسان روی زمین قرار بگیرد، در این حکم، ملاک، استقرار و ساکن بودن این هفت موضع است . البته این هفت موضع در هنگام ذکر «سجده»،      می بایستی روی زمین باشد، نه آنکه بر خاک، و آنچه سجده بر آن صحیح است، قرار گیرد . از بین این هفت موضع، تنها پیشانی استثناء شده است که می بایست حتماً بر زمین، یا آنچه از زمین می روید، واقع شود .

حضرت محمّد مصطفی رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرموده اند : «اذا سجد العبد سجد معه سبعه اعضاء»، «هنگامی که بنده، سجده می کند، همراه با او، هفت عضو از اعضاء بدنش، سجده می برند . این هفت عضو عبارت است از : «پیشانی – بینی – دو کف دست، دو زانو – قدم ها (دو روی پا) (6) و (7) .»

بعضی از علما، معتقد هستند که : «احتیاط، سجده کردن نزد هر آیه ای است که در آن امر به

سجده شده، می باشد (8)، مانند آیه 43، سوره آل عمران :

بنابراین، ای بندگانِ پروردگار متعال، بسیار به درگاهش سجده کنید، زیرا :

ادامه دارد ...

تهیه و تنظیم : منیژه شهرابی