راهب بحیرا کیست ؟

«بَحیرا» (با املاء «بَحیری»)، به زبان «آرامی»، به معنی «برگزیده» است و احتمال دارد که «بحیر» صفت این راهب بوده، و همانطور که در منابع مختلف روایت شده، نامش «سرجیوس» از قبیله ی «عبدالقیس» می باشد (1) .

«بحیرا»، راهبی نصرانی، از شهر «تیماء» در اطراف «شام» است که در علم نجوم و هیئت نیز با اطلاع بود (2) .

«بحیرا»، منکر الوهیت حضرت مسیح (علیه السلام) و «تثلیت» بوده و به وحدانیت خداوند عزّ و جلّ ایمان راسخ داشت و به همین دلیل، از کلیسای «بریه الشام» و همچنین کلیسای «طور سینا» طرد و رانده شد و ناگزیر در دیری در «بَصری» (در نزدیکی شهر دمشق امروزی) اقامت گزید و در همین مکان نیز، به دیدار حضرت محمّد مصطفی رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم) شرفیاب شد (3) .

روایات، حاکی از آن است که در آن دیری که «بحیرا»، در آن اقامت داشته، کتاب ها و آثار مهم علمی مسیحیان در آنجا بوده، و راهبان بزرگ، آنها را دست به دست به راهبان دیگر می سپردند، و «بحیرا» نیز بَر اساس همان آثار، صفات و خصوصیات حضرت محمّد مصطفی رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم را مطالعه کرده، و حتّی از سفرِ آن حضرت به «شام» و گذشتن از «بَصری« نیز خبر داشته است (4)

سفر تجارتی به شام

بَر اساس روایات، کاروانی از «قریش»، به قصد تجارت، به سوی «شام» حرکت کرد که حضرت ابوطالب (علیه السلام) نیز به همراه حضرت محمّد مصطفی رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در این سفر همراه بوده اند .

کاروان تجاری، در «بُصری» در نزدیکی شهر «شام»، نزدیک صومعه ای توقف کرد . «بحیرا» که «منتظرِ موعود» بود، با رسیدن این کاروان به نزدیکی دیر، به بالای بام می رود و علائم و نشانه ها را به دقّت بررسی می کند و در همین مشاهده و دقت، متوجه می شود که نوجوانی در این کاروان حضور دارد که ابر بر سرش سایبان انداخته است (5) .

«بحیرا»، تصمیم می گیرد که کاروانیان را به طعام دعوت بکند و مخصوصاً تأکید می کند که همه ی کاروانیان به این ضیافت دعوت دارند، امّا، کاروانیان، حضرت محمّد مصطفی رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم) را که نوجوانی است، بَر سرِ متاع خود می گذارند، و به دیر برای مهمانی می روند .

«بحیرا» که متوجه ی عدم حضور آن حضرت می شود، تقاضا می کند که آن حضرت نیز به مهمانی تشریف بیاورند .

پس از حضور حضرت محمّد مصطفی رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم)، در دیر، «بحیرا»، بیشتر به شناخت آن حضرت روی می آورد و در نهایت متوجه می شود که آن حضرت، موعودی است که «انجیل» بشارتِ آمدنش را داده است، بنابراین، موضوع را با حضرت ابوطالب (علیه السلام) در میان می گذارد و از ایشان می خواهد که برای حفظ و نگهداری آن حضرت، از هیچ تلاشی مضایقه ننماید (6) .

ساختگی بودن واقعه

به دلیل اینکه، اسنادی که از این واقعه ی بزرگ تاریخی، یاد کرده است، به روایت «ابوبکر» و «ابو موسی اشعری» برمی گردد، برخی از بزرگانِ دین، این واقعه ی تاریخی را زاده ی تخیلات و جعل روایات آنها تلقی می کنند .

البته قدر مسلّم این است که روایت این واقعه ی بزرگ تاریخی از زبان امثال نامبردگان، صد در صد جعلیاتی نیز به آن افزوده است، امّا در اصل این رُخداد نباید هیچ گونه شکّ و تردیدی به خود راه داد .

همچنین، بعضی از افراد، به این نکته اشاره کرده اند که چرا در قرآن کریم به این واقعه ی بزرگ تاریخی اشاره نشده است، و بعضی نیز پاسخ داده اند که بسیاری از رویدادهای بزرگ زندگی حضرت محمّد مصطفی رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در قرآن کریم ذکر نشده است .

اگر این مسئله را قبول داشته باشیم که حتماً هم چنین است، امّا همانطور که در اوّل این مقاله، سوره ی «قریش» آورده شده، خداوند عزّ و جلّ، در این سوره، به این سفر کاروانیان اشاره داشته است، ضمن آنکه در آیه 162 سوره نساء، در مورد آن دسته از اهل کتاب که ایمان راسخی دارند، آمده است :

و سپس در چند آیه، پس از این، یعنی در آیه ی 171 سوره نساء، به مسئله «تثلیت» که پیروان دین مسیح (علیه السلام)، به عنوان «بدعت» به دین آسمانی، وارد کرده اند، اشاره می کند :

بنابراین، به نظر می آید که این واقعه ی بزرگ تاریخی، واقعاً رُخ داده است، امّا جاعلان روایات اسلامی، همانند «ابوبکر» و «ابو موسی اشعری»، طوری این واقعه را تعریف کرده اند که بخشی از تاریخ را دچار شکّ و شبهه کرده اند و این باعث شده که برخی از بزرگان دین، را از اساس منکر وجود چنین اتفاقِ بزرگ تاریخی بشوند .

پی نویس

1- السیر و المغازی، ص 73 / السیره النبویه، ج 1، ص 60 و 191 و 250 / مروج الذهب و معادن الجوهر، ج 1، ص 83 / الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، ج 1، ص 116 / تاریخ اسلام، ج 1، ص 75 / نولد که، ص 704

2- نولد که، ص 705 / السیره النبویه، ج 1، ص 191 / السیر و المغازی، ص 73 / الوحی المحمّدی، ص 72

3- دایره المعارف، ذیل «بحیرا» / السیره النبویه، ج 1، ص 191 / قاموس الاعلام، ذیل «بحیرا»

4- فروغ ابدیت، ج 1، ص 172

5- با این نشانی می توان گفت که سفر در تابستان اتفاق افتاده است .

6- قاموس الاعلام، ذیل «بحیرا» / تاریخ طبری، ج 1، ص 20 / کتاب المعارف، ص 29

منابع

- قرآن کریم

- السیر و المغازی، نوشته ابن اسحاق، چاپ سهیل زکار، قم، 1368

- الطبقات الکبری، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، 1365 – 1369

- کتاب المعارف، ابن قتیبه، چاپ فردیناند ووستنفلد، گوتینگن، 1850

- السیره النبویه، ابن کثیر، چاپ مصطفی عبدالواحد، بیروت

- السیره النبویه، ابن هشام، چاپ مصطفی سفا، ... بیروت

- تاریخنامه ی طبری، محمّد بن محمّد بلعمی، چاپ محمّد روشن، تهران، 1366

- الوحی المحمّدی، محمّد رشید رضا، قاهره، 1960

- قاموس الاعلام، شمس الدین سامی، چاپ مهران، استانبول، 1889 – 1898

- مروج الذهب و معادن الجوهر، علی بن حسین مسعودی، چاپ شارل پلا، بیروت، 1965 - 1979

- سایت «ویکی فقه»

تهیه و تنظیم : منیژه شهرابی